Kullanılan ilk tiroid preparatı T3’tür, T4 de daha sonraları aynı amaçla kullanılmaya başlanmış ve algoritmalarda yer almıştır. T4 ve T3’ün antidepresif tedaviyi güçlendirici etkisini karşılaştıran bir çalışmada T3 alan hastaların, T4 alanlara göre daha iyi yanıt verdikleri görülmüştür. Öte yandan, başka çalışmalarda antidepresif ilaçlara T4 eklenmesi ile tedaviye dirençli hastaların yarısında çok iyi yanıt alındığı da bildirilmiştir. Bu oran, T3 ile elde edilen sonuçlara eşdeğerdir. Yukarıda da söz edildiği gibi, T4 tedavisinin BP bozuklukta tek başına bir tedavi ajanı olarak etkili olabileceğini gösteren çalışmalar da vardır. Yüksek dozlarda T4 verilmesinin, duygudurum düzenleyici kullanmakta olan hızlı döngülü hastalarda atakların amplitüdünde azalma sağladığı iddia edilmiştir. Yüksek doz T4’ün ayrıca hızlı döngülü hastalarda % 70’e varan oranlarda başarılı olduğu söylenmiştir. Bütün bu çalışmalarda, yüksek doz T4’ün mutlaka bir duygudurum düzenleyici ile birlikte kullanılması önerilmektedir. Aralarında bilimsel anlamda bir tercih yapmayı gerektirir veriler yoksa da, klinik deneyimler bu iki hormonun yerlerini belirlemiş gibi görünmektedir. Hemen tüm algoritmalar, T3’ün daha çok TCA etkisinin güçlendirilmesinde, T4’ün ise daha çok hızlı döngülü BP hastalarda duygudurum dengeleyicilerin etkisinin güçlendirilmesinde kullanıldığını ortaya koymaktadır. Bu da, klinik anlamda farklı gruplara farklı preparat uygulaması anlamına gelmektedir.. Hızlı döngüye benzer klinik görünüm ve tedavi özelliklerine karşın, karışık ataklarda tiroid işlevleri üzerinde yeterince çalışılmamıştır. Bir çalışmada, karışık atak geçiren hastalarda, manik ataklara nazaran TSH’nın daha yüksek olduğu ve ortalama T4 düzeyinin düşük bulunduğu bildirilmiştir. T3 değerlerinde ise özellik bulunamamıştır.
Tiroid preparatlarının kullanımında dikkat edilmesi gerekenler şöyle özetlenebilir: T3 endokrin ya da kalp hastalığı olan hastalarda ve hamilelerde kullanılmamalı, yaşlılarda düşük dozlarda verilmelidir. Yüksek dozlarda tirotoksikoz gelişebileceği unutulmamalı, hafif tirotoksikozda görülen ateş basması, terleme, baş ağrısı, ve taşikardi belirtileri serotoninerjik sendrom ile karıştırılmamalıdır. Ayrıca şiddetli tirotoksikozun psikoz belirtileri ile seyredebileceği de akılda tutulmalıdır. T3’ün günlük dozu sabahları 25 µg olmalı, bir hafta sonra bir buçuk ya da iki katına yükseltilmelidir. Yan etkiler açısından hasta dikkatle izlenmelidir. Taşikardi veya kilo kaybı olması durumunda beta bloker eklenmesi önerilmektedir. Başka bir endokrinolojik endikasyon söz konusu değilse, tedavi süresi yaklaşık iki aydır. Hormon tedavisinin kesilmesi, başlanırken olduğu gibi kademeli olmalıdır. 100 µg T4’ün, 25 µg T3’e eşdeğer olduğu bildirilmiştir. Dirençli, hızlı döngülü BP hastalarda T4 başlama dozu 100 µg’dır, istenen etkiye ulaşılıncaya kadar 50 µg’lık artışlarla başlangıç dozunun beş katına kadar çıkılması önerilmektedir. Kesilirken de, T3’de izlenen azaltma yöntemi uygulanır. T3 ve T4 tedavisinden önce hormon değerleri ve TSH düzeyi değerlendirilmelidir. Yavaş doz titrasyonu yüksek doz T4’ün iyi tolere edilmesini sağlar. İlginç bir bulgu da, başlangıçtaki tiroid hormon düzeyleriyle daha sonra verilen yanıtlar arasında hiçbir ilişki gözlenmemiş olmasıdır.
KAYNAKLAR
· Ata ME. Tiroid Hastalıkları ve Nöropsikiyatrik Açılımları. I.Baskı, Melisa Matbaacılık, İstanbul, 1999
· Aronson R, Offman HJ, Joffe RT etal. Tri-iodothyronine augmentation in the treatment of refractory depression. Arch Gen Psychiatry 53:842-848, 1996.
· Bauer MS, Whybrow PC. Rapid cycling bipolar affective disorder. II. Treatment of refractory rapid cycling with high-dose levothyroxine: a preliminary study. Arch Gen Psychiatry. 47:435- 40, 1990
· Baumgartner A, von Stuckrad M, Muller-Oerlinghausen B etal. The hypothalamic-pituitary-thyroid axis in patients maintained on lithium prophylaxis for years: high triiodothyronine serum concentrations are correlated to the prophylactic efficacy. J Affective Disorders. 34:211-218, 1995
· Bocchetta A, Bernardi F, Burrai C etal: The course of thyroid abnormalities during lithium treatment: a two-year follow-up study. Acta Psychiatr Scand 86:38, 1992
· Callaghan AM, Frye MA, Marangell LB, et al. Comparative antidepressant effects of intravenous and intrathecal thyrotropin-releasing hormone: confounding effects of tolerance and implications for therapeutics.Biol Psychiatry. 41:264-272, 1997.
· Calabrese JR, Gulledge AD, Hahn K etal: Autoimmune thyroiditis in manic depressive patients treated with lithium. Am J Psychiatry. 142:1318-1321, 1985.
· Chang KD, Keck PE Jr, Stanton SP etal. Differences in thyroid function between bipolar manic and mixed states. Biol Psychiatry, 43:730-733, 1998
· Feighner JP, King LJ, Schuckit MA etal. Hormonal potentiation of imipramine and ECT in primary depression. Am J Psychiatry. 126:1667-1669, 1970.
· Joffe RT, Roy Byrne PP, Udhe TW etal. Thyroid function and affective illness: a reappraisal. Biol Psychiatry. 19:1685-1691, 1984
· Karlberg BE, Kjelllman BF, Kagedel B. Treatment of endogenous depression with oral thyrotropin-releasing hormone and amitriptyline. Acta Psychiatr Scand. 58:389, 1978.
· Kirlov G. Thyroid disorders in lithium treated patients. J Affective Disorders. 50: 33-40, 1998.
· Krong-Mayer J, Kirkegard C. Kijine B, et al : Prediction of relapse with a TRH test and prophylactic amitriptyline in 39 patients with endogenous depression. Am J Psychiatry 141: 945-948, 1984
· Roy A, Wolkowitz OM, Bissette G etal. Differences in CSF concentrations of thyrotropin-releasing hormone in depressed patients and normal subjects: negative findings. Am J Psychiatry 151(4):600-602, Apr 1994.
· Stern RA, Nevels CT, Shelhorse ME, et al. Antidepressant and memory effects of combined thyroid hormone treatment in electroconvulsive therapy: Preliminary findings. Biol Psychiatry 30: 623- 27, 1991
· Vogel HP, Benkert OI, Muller OB etal. Psychoendocrinological and therapeutic effects of TRH in depression. Acta Psychiatr Scand. 56:223, 1977.