Prof.Dr.Ertuğrul KÖROĞLU’nun “Psikiyatristin İlaç Rehberi” isimli kitabından özetlenerek aktarılmıştır.
AKİNETON (Biperiden)
Uyarılar ve Önlemler:
Duyarlı hastalarda konfüzyon, öfori, ajitasyon ve davranış değişikliği görülebilmektedir. Dar açılı glokomu, prostatizmi, peptik ülseri, hipertiroidizmi, epilepsisi ya da kardiyak aritileri olan hastalarda dikkatle kullanılmalıdır. Bazen uyuşukluk haline yol açabildiği için araba kullanan ya da dikkat gerektiren araçları kullananlar bu konuda uyarılmalıdırlar. Biperiden tedavisi sırasında kullanılmamalıdır.
Yan Etkileri:
Sıklığı tanımlanmamıştır.
Merkezi sinir sistemi: Uyuşukluk, yönelim bozukluğu, ajitasyon, uyku bozukluğu( REM uykusunda azalma, REM latansında uzama)
Kardiyovasküler: Ortostatik hipotansiyon, bradikardi
Gastrointestinal: Konsptipasyon, ağız kuruluğu
Genitoüriner: Üriner retansiyon
Oküler: Görme bozukluğu
Nöromusküler, kas-iskelet: Koreik hareketler
Genelde ağız kuruluğu, bulanık görme, uyuşukluk hali, öfori ve yönelim bozukluğu, üriner retansiyon, postural hipotansiyon, konstipasyon, ajitasyon, davranış değişiklikleri gibi atropin benzeri yan etkiler görülebilir.
Olağan Doz
İlaçların yol açtığı ekstrapiramidal belirtilerde:
Oral: Günde bir-üç kez bir tablet(2 mg) verilir.
Palenteral: Ortalama erişkin dozu 2 mg i.m. ya da i.v.’dir. Belirtiler yatışana dek yarım saatlik aralarla yeniden uygulanabilir. Yirmi dört saatlik bir süre içinde ardaşık dört dozdan daha fazla uygulanmamalıdır.
(Parenteral uygulamadan önce ampulde bir çökelti ya da renk değişikliği olup olmadığına görsel olarak bakılmalıdır. Varsa söz konusu ampul kullanılmamalıdır.)
ANAFANİL (Klomipramin)
Uyarılar ve Önlemler:
Konvülsiyonlar ortaya çıkabilir, dozla ilişkili gibi görünmektedir; konvülsiyon eşiğini düşüren diğer ilaçlarla eşzamanlı kullanıldığında aditif etki gösterebilir. Astması olan, mesane çıkışı destrükiyonu olan, dar açılı glokomu olan hastalarda dikkatli kullanılmalıdır. Büyük bir sıklıkla cinsel işlev bozukluklarına neden olduğu görülmektedir. Kilo alma olabilir. Sedasyona yol açabilir, bu da uyanıklık gerektiren işlerin yapılmasını zorlaştırır.Ortostatik hipontansiyona neden olabilir; diğer antidepresanlara göre böyle bir sorunun ortaya çıkma olasılığı oldukça yüksektir.İntihar olasılığı olan depresyondaki hastalarda dikkatli kullanılmalıdır. Kardiyovasküler hastalık öyküsü olan hastalarda dikkatli kullanılmalıdır. Bu ilaçla iletim bozukluklukları olasılığı, diğer antidepresanlara göre daha yüksektir.
Yan Etkileri:
%10
Merkezi sinir sistemi: Baş dönmesi, uyuşukluk hali, baş ağrısı, uykusuzluk, sinirlilik
Gastrointestinal: Ağız kuruluğu, konstipasyon, iştah artışı, bulantı, kilo alma, dispepsi, anoreksiya, karın ağrısı
Diğer: Terlemede artma
%1-10
Merkezi sinir sistemi: Konfüzyon, hipertoni, uyku bozukluğu, esneme, konuşma bozukluğu, olağandışı rüyalar görme, parestezi, ateş basması, ateş
Kardiyovasküler: Hipotansiyon, çarpıntı, taşikardi
Gastrointestinal: Diyare, kusma
Oküler: Bulanık görme, göz ağrısı.
Olağan Doz:
Oral: Başlangıçta:
Çocuklar:
<10 yaş: Etki ve güvenirliği belirlenmemiştir.
<10 yaş: OKB: 25 mg/gün; giderek artırılır, en fazla 3 mg/kg/gün ya da 200 mg/gün dozuna çıkılır.
Erişkinler: OKB: 25 mg/gün, ilk 2 hafta içinde 100 mg/gün’e ulaşılmak üzere doz giderek artırılır, daha sonra en fazla 250 mg/gün’ e doz artışı yapılabilir.
ATARAX (Hidroksizin)
Uyarılar ve Önlemler:
Sedasyona neden olur, hastalar zihinsel uyanıklığı gerektiren işler konusunda uyarılmalıdırlar. Diğer MSS depresanlarını ya da psikoaktif ilaçlar kullanan hastalarda dikkatli kullanılmalıdır. Diğer sedatif ilaçların ya da etanolün etkilerinde artma olabilir.
Dar açılı glokomu, prostat hipertrofisi ve mesane boynu obstrüksiyonu olan hastalarda, astması ya da KOAH olan hastalarda dikkatli kullanılmalıdır.
Antikolinerjik etkileri yaşlılar tarafından iyi tolere edilmez. Hidroksizin kısa süreli kullanılabilecek bir antipruritik olarak yararlı olabilir ancak yaşlılarda sedatif ya da anksiyolitik olarak kullanımı önerilemez.
Yan Etkileri:
Sıklığı tanımlanmamıştır.
Merkezi sinir sistemi: Uyuşukluk hali, baş ağrısı, bitkinlik, sinirlilik, baş dönmesi
Respiratur: Bronşial sekresyonlarda kalınlaşma
Gastrointestinal: Ağız kuruluğu
Oküler: Bulanık görme
Nöromusküler ve kas-iskelet: Tremor, parestezi, konvülsiyon
Olağan Doz
Anksiyete: Günde 4 kez 25-100 mg; en yüksek doz; 600 mg/gün
AURORİX (Moklobemid)
Gebelikte Risk: Kullanılması önerilmez.
Uyarılar ve Önlemler:
İntihar olasılığı bulunan hastalarda birden çok kutu ilaç reçete edilmemelidir. Önde gelen klinik belirtinin ajitasyon olduğu depresyondaki hastalar moklobemidle tedavi edilmemelidir. Tirotoksikozu ya da feokromositoması olan hastalarda çok dikkatli olunmalıdır. Düşük miktarlarda anne sütüne de geçer, bu yüzden çok gerekmedikçe emziren annelerde kullanılmamalıdır.
Yan Etkileri:
% 1-10
Merkezi sinir sistemi: Baş ağrısı, kafada basınç hissi, uyku bozuklukları, baş dönmesi, bitkinlik ya da bayılma hissi.
Kardiyovasküler: Taşikardi, çarpıntı, hipotansiyon, ortostatik hipotansiyon
Gastrointestinal: Ağız kuruluğu, bulantı, konstipasyon, diyare, karın ağrısı, kusma.
Öküler: Görme bulanıklığı
Diğer: Terleme
< % 1
Uykuya dalma güçlüğü, kabus görme, hallüsinasyonlar, bellek bozuklukları, kas-iskelet ağrısı, tat duyusu değişiklikleri, ateş basmalar/üşüme duyumu.
Olağan Doz:
Tiraminin potansiyalizasyon etkilerini ve hipertansif reaksiyon olasılığını en aza indirmek için moklobemid her zaman yemekten sonra alınmalıdır.
Bölünmüş dozlarda günde 300mg olarak başlamalı, alınan klinik yanıta ve intolerans belirtilerinin ortaya çıkıp çıkmadığına göre doz artırılmalıdır.
Depresyon ağırlığına bağlı olarak doz 150 mg/gün’e düşülebileceği gibi en fazla 600 mg/gün’e de çıkarılabilir.
BUSPON (Buspipon)
Uyarılar ve Önlemler:
18 yaşının altındakilerde etkinliği ve güvenilirliği belirlenmemiştir; karaciğer ve böbrek bozukluklarında kullanımı önerilmez; benzodiazepinlerin yoksunluğunu önlemez yada tedavi etmez.
Yan Etkileri:
> % 10
Merkezi sinir sistemi: Baş dönmesi
% 1-10
Merkezi sinir sistemi: Uyuşukluk, konfüzyon, sinirlilik, sersemlik hissi, öfke, baş ağrısı.
Gastrointestinal: Diyare, bulantı
Öküler: Görme bulanıklığı
Nöromusküler ve kas-iskelet: Kas zayıflığı, uyuşma, paretezi, tremor
Dermatoloji: Döküntü
Diğer: Terleme, alerjik reaksiyonlar
Olağan doz:
Çocuklar ve ergenler: Başlangıçta: Günde 5 mg; gerekirse haftada bir 5 mg/gün’lük doz artışlarıyla en fazla 60 mg/gün’e dek çıkarılır ve bu doz 2-3’e bölünerek verilir.
Erişkinlerde: Oral: 15 mg/gün; 2-4 günde bir 5 mg/gün’lük doz artışlarıyla en fazla 60 mg/gün’e çıkılır; çoğu kişi için hedeflenecek doz 30 mg/gün’dür.(günde iki kez 15 mg)
CİPRALEX (Essitalopram)
Uyarılar ve Önlemler
Bütün antidepresanlarda olduğu gibi mani öyküsü olan hastalarda dikkatli kullanılmalıdır. Konvülsiyön öyküsü olan hastalarda ve intihar olasılığı yüksek olan hastalarda dikkatli olunmalıdır. Bilişsel/devinsel yeterliği bozabileceği için tehlikeli makinaları kullananlarda dikkatli olunmalıdır. Hiponatremiye/uygunsuz ADH sendromuna neden olabilir.
Yan Etkileri
>% 10
merkezi sinir sistemi: Baş ağrısı
Gastrointestinal: Bulantı
% 1-10
Merkezi sinir sistemi: İnsomnia, somnolans, baş dönmesi
Solunum: Grip benzeri belirtiler, rinit, sinüzit
Gastrointestinal: Diyare, ağız kuruluğu, konstipasyon, hazımsızlık, iştahta azalma
Endokrin ve metabolik: Ejakülasyon bozukluğu( özellikle ejakülasyonda gecikme)
Yan etkileri daha çok tedavinin ilk haftalarında görülür. Tedavinin sürdürülmesiyle birlikte görülme sıklığı ve yoğunluğu azalır.
Altı aylık bir tedaviden sonra birden bırakılması, kesilmesi belirtili olarak, baş dönmesi(%12), baş ağrısı(%8.8) ve bulantı(%6)gibi belirtilere neden olabilmektedir.
Olağan Doz
Oral
Erişkinler: Depresyon: Günlük doz 10 mg!dır. Ağır majör depresif bozuklukta 20 mg/günélük gozlar daha etkin olabilir.
Doz 20 mg’a çıkılacaksa, bunun için en az bir hafta beklenmesi gerekir.
Çocuklarda etkinliği ve güvenirliği henüz saptanmamıştır.
DESYREL (Trazodon)
Uyarılar ve Önlemler
On sekiz yaşının altındakilere etkinliği ve güvenirliği belirlenmemiştir. Kalp hastalığı ya da aritmileri olan hastalarda çok dikkatli kullanılmalıdır. Sedatif etkisi çok fazladır ancak antikolinerjik etkileri çok azdır. Terapötik etkilerinin ortaya çıkabilmesi için 4 haftaya kadar bir sürenin geçmesi gerekebilir.
Yan Etkileri
>% 10
Merkezi sinir sistemi: Baş dönmesi, baş ağrısı, sedasyon
Gastrointestinal: Bulantı, ağız kuruluğu
%1-10
Merkezi sinir sistemi: Konfüzyon, düşüncelerini yoğunlaştıramama, bitkinlik, koordinasyon bozukluğu
Kardiyovasküler: Senkop, hipertansiyon, hipotansiyon, ödem
Respiratuar: Nazal konjesyon
Gastriontestinal: Diyare, konstipasyon, kilo alma/verme
Oküler: Görme bozukluğu
Nöromusküler ve kas-iskelet: Tremor, miyalji
<% 1 (önemli anlar): Ajitasyon, bradikardi, dökünüt, ekstrapimidal reaksiyonlar, hepatit, konvülsiyonlar, priapizm, üriner retansiyon
Olağan Doz
Oral: Terapötik etkilerinin ortaya çıkabilmesi için 6 hafta gibi bir sürenin geçmiş olması gerekebilir; depresyonun yinelenmesini önlemek için tedaviye tam yanıt alındıktan sonra tedavinin 6-12 ay sürdürülmesi gerekir.
Çocuklar, 6-12 yaşları arası: Depresyon: Başlangıçta: 1.5-2 mg/kg/gün, bölünmüş dozlarda; gerektiğinde 3-4 günde bie giderek artırılır; en fazla: 6 mg/kg/gün, bölünmüş 3 dozda
Ergenler: Depresyon: Başlangıçta: 25-50 mg/gün; 100-150 mg/gün’e çıkılabilir, bölünmüş dozlarda verilir.
Erişkinler: Depresyon: Başlangıçta: 150 mg/gün, bölünmüş 3 dozda( 3-7 günde bir 50 mg/gün dozunda artışlar yapılabilir); en fazla: 600 mg/gün
Yaşlılar: Gün içinde verilen 25-50 mg’ın yanı sıra yatarken 25-50 mg verilir, yatarak tedavi gören hastalarda 3 günde bir, ayakta tedavi gören hastalarda haftada bir doz artırılabilir, olağan dozu: 75-150 mg/gün
DİAZEM (Diazepam)
Uyarılar ve Önlemler
Diazepam grand mal katılmaların sıklığını artırmaktadır. Yoksunluğu da katılma sıklığında artışla sonuçlanmaktadır. Diazepam metabolizmasını azaltan ilaçlarla birlikte dikkatli kullanılmalıdır. Yaşlı ya da düşkün hastalarda, karaciğer hastalığı olan( alkoliklerde de içimde olmak üzere) ya da böbrek bozukluğu olan hastalarda dikkatli kullanılmalıdır. Yarı ömürleri daha uzun aktif metabolitleri gecikmeli olarak birikme ve yan etkilere yol açabilir. Solunum yolları ile ilgili bir hastalığı olan ya da öğürme refleksi bozuk olan hastalarda dikkatli kullanılmalıdır.
Yan Etkileri
Sıkılığı tanımlanmamıştır.
Merkezi sinir sistemi: Uyuşukluk, ataksi, amnezi, sözü ağızda gevelercesine konuşma, paradoksal eksitasyon ya da öfke, insomnia, bellek bozukluğu, baş ağrısı, anksiyete, depresyon, vertigo, konfüzyon
Kardiyovasküler: Hipotansiyon
Respiratur: Solunum hızında azalma, apne
Gastrointestinal: Tükürük salgısı değişiklikleri, konstipasyon, bulantı
Hepatik: Sarılık
Endokrin ve metabolik: Libido değişiklikleri
Genitoüriner: inkontinans, üriner retansiyon
Oküler: Bulanık görme, diplopi
Nöromusküler ve kas-iskelet: Disartri, tremor
Dermatolojik: Döküntü
Lokal: Flebit, enjeksiyonla ağrı
Olağan Doz
Çocuklar: Sedasyon/kas gevşetme/anksiyete:
Oral: 0.12-0.8 mg/kg/gün, 6-8 saatte bir olmak üzere bölünmüş dozlarda
Erişkinler: Anksiyete/sedasyon/iskelet kası gevşetme:
Oral: 2-10 mg, 2-4 kez/gün
Yaşlılar: Oral: Başlangıçta:
Anksiyete: 1-2 mg, 1-2 kez/gün; gerekirse doz giderek artırılır, > 10 mg/gün’lük dozlara gereksinildiği az olur.
Hemodiyaliz: Diyaliz edilemez(% 0-5)
DOGMATİL (Sülpirid)
Uyarılar ve Önlemler
Kardiyovasküler hastalıklarda; manik ya da hipomanik hastalarda(belirtileri alevlendirebilir); böbrek yetmezliğinde(dozun azaltılması gerekir); hipertirodizmi, pulmoner hastalığı ya da üriner retansiyonu olan hastalarda; yaşlı hastalarda dikkatli olunmalıdır.
Yan Etkileri
Sıklığı tanımlanmamıştır.
Merkezi sinir sistemi: Sedasyon ya da uyuşukluk hali, baş dönmesi, depresyon, uyku bozuklukları, baş ağrısı, huzursuzluk ve dikkatini odaklama güçlüğü.
Kardiyovasküler: Çarpıntı. Hipertansiyonun daha da kötüleşmesi
Gastrointestinal: Ağız kuruluğu, bulantı, kusma, konstipasyon ve anoreksiya
Hepatik: Hepatotoksisite görülebilir.
Endokrin ve metabolik: Galaktore, memelerde büyüme
Genitoüriner: Menstrüel bozukluklar
Oküler: bulanık görme
Diğer: Aşırı terleme
Olağan Doz
İntramusküler: Şizofreninin akut alevlenmelerine 600-800 mg/gün’lük dozlar kullanılmaktadır.
Oral: Şizofreninin tedavisinde önerilen oral dozu günde iki kez 200-400 mg’dır, alınan klinik yanıta göre giderek artırılan dozlarda günde en fazla 1200 mg’a dek çıkılabilir.
Düşük dozlarının(50-150 mg/gün) antidepresan etki gösterdiğine, yüksek dozlarının(800-1000 mg/gün) ise şizofreninin pozitif belirtileri üzerinde etkili olduğuna ilişkin birtakım veriler vardır.
EFEXOR (Venlafaksin)
Uyarılar ve Önlemler
Kan basıncında kalıcı yükselmeye neden olabilir; anksiyete, sinirlilik, insomniaya neden olabilir; kilo kaybına neden olabilir(kilo kaybının istenmediği hastalarda kullanılmadır). Bazı hastalarda psikozu kötüleştirebilir ya da bipolar bozukluğu olan hastalarda mani ya da hipomaniye geçişi tetikleyebilir. Cinsel işlev bozukluğana neden olabilir ya da bunu alevlendirir. Göz içi basıncı artmış olan hastalarda ya da akut dar açılı glokom olasılığı bulunan hastalarda dikkatli kullanılmalıdır.
Yan Etkileri
>% 10
Merkezi sinir sistemi: Baş ağrısı(%25),somnolans(%23), baş dönmesi(%19), sinirlilik(%13)
Gastrointestinal: Bulantı(%37), ağız kuruluğu(%22), konstipasyon(%15)
Genitoüriner: Olağandışı ejakülasyon/orgazm(%12)
Nöromusküler ve kas-iskelet: Bitkinlik(%12)
%1-10
Merkezi sinir sistemi: Anksiyete(%6), olağandışı rüyalar(%4), esneme(%3), depresyon(%1)
Kardiyovasküler: Vasodilatasyon(%4), hipertansiyon, göğüs ağrısı(%2)
Gastrointestinal: Diyare(%8), kusma(%6), dispepsi(%5), tat bozukluğu(%2), kilo kaybı(%1)
Endokrin ve metabolik: Libidoda azalma
Genitoüriner: Empotans(%6), idrara çıkma sıklığında artma(%3), idrar bozukluğu(%2), üriner retansiyon(%1)
Otik: Tinnitus
Oküler: Görme bulanıklığı(%6), midriazis(%2)
Nöromusküler ve kas-iskelet: Tremor(%5), hipertoni(%3), psrestezi(%3), seğirme(%1)
Dermatolojik: Döküntü(%3), kaşıntı(%1)
<% 1 ( önemli olanlar): Agranülositoz, akatizi, anaflaksi,aplastik anemi, astım, katotoni, delirium, dispne, döküntü, epidermal nekrolizis, eritema mulitiforme, eritema nodozum, hallüsinasyonşar, hemoraji, hepatik yetmezlik, serotonin sendromu, Stevens-Johnson sendromu, uygunsuz ADH sendromu, vertigo
Olağan Doz
Oral
Çocuklar ve ergenler:
DEHB: Başlangıçta: 12.5 mg/gün
<40 kg çocuklar: Haftada bir 12.5 mg artırarak en fazla 50 mg/gün’e çıkılır ve bölünmüş 2 dozda verilir.
>40 kg çocuklar: Haftada bir 25 mg artırarak en fazla 75 mg/gün’e çıkılır ve bölünmüş 3 dozda verilir.
Otizm: Başlangıçta: 12.5 mg/gün; 6.25-50 mg/gün doz aralığında sürdürülür.
Erişkinler: Hemen salınan tabletler: 75 mg/gün, bölünmüş 2 ya da 3 dozda verilir, yemeklerle birlikte alınır; en az 4 günlük aralıklarla dozda 75 mg/gün’lük artışlar yapılarak 225-375 mg/gün dozuna kadar çıkılabilir.
Yavaş salınan tabletler: Günde bir kez 75 mg, yemekle birlikte alınır; bazı hastalarda 37.5 mg/gün’lük bir dozla başlanır ve 4-7 gün sonra günde bir kez 75 mg dozuna çıkılır; gerektiğinde 4 günde bir 75 mg/gün’lük doz artışlarıyla 225 mg/gün’lük bir doza çıkılabilir.
Yemeklerle birlikte alınmalıdır.
Orta derecede karaciğer bozukluğunda dozlama: Toplam günlük doz %50 oranında azaltılır.