Dr.Tijen SÖKMEZ, Dr.Beril YAZAN, Uzm.Dr.Güliz ÜÇOK ve Doç.Dr.M.Emin CEYLAN’nın “Psikiyatri Hemşiresine Pratik Notlar” isimli kitabından özetlenerek aktarılmıştır.
AGRESYON
Agresyon, sözel ve fiziksel olarak ortaya çıkan uyuma yönelik olmayan ve uygunsuz bir eylemdir. Agresyon öfke, endişe, gerginlik, suçluluk, engellenme ya da düşmanlık gibi duygusal durumlardan kaynak alır. Ortaya çıkan davranış zarar verici davranıştır. İkiye ayrılır: Kendisine ve başkasına zarar verici davranışlar.
Agresyon Nedenleri
1. Alkol entoksikasyonu
2. Amfetamin entoksikasyonu
3. Antisosyal kişilik bozukluğu
4. Mental retardasyon
5. Demans
6. Uçucu madde entoksikasyonu
7. Post travmatik stres bozukluğu
8. İmpuls kontrol bozukluğu
Hemşire Yaklaşımı
Agresif hastalara yaklaşımda ilk amaç hastanın duygularını yatıştırmaktır. Hafif agresyonu olan hastalarda daha çok olumlu ve hastayı dinleyen bir yaklaşım gereklidir. Grup terapileri bu tür hastalara özellikle yayarlıdır. Agresyonu, konfüzyona veya organik beyin sendromuna bağlı hastalarda uyarılar azaltılmalı ve aşırı ısrarcı olunmamalıdır. Hastalara karşı sakin olunmalı ve normal bir ses tonuyla konuşup, kendilerini güvende hissetmeleri sağlanmalıdır. Onlara öneriler götürmek, soru sormaktan daha yararlıdır. Nörolojik bozuklukları olan hastalarda fiziksel temas bezen agresyonu arttırabilir. Problem çözme tekniğini öğretmek kognitif fonksiyonları normal olan hastalarda yararlıdır. Ancak agresyon arttığı zaman hastayı kontrol için dışarıdan bir kontrol gerekir. Uzun dönemde amaç hastayı eski durumuna döndürmek ve kendine güvenini sağlamaktır.
ÖFKE
Öfke, memnuniyetsizlik ve hayal kırıklığı karşısında ortaya çıkan duygulanımdır. Öfke ile saldırganlık ortaya çıkabilir. Saldırganlık ta, diğer insanlara, eşyalara ve kendisine yönelebilir. Öfke sırasında enerji boşalımı pozitif yöne kaydırılmalıdır; eğer negatif yöne kayarsa agresyon ortaya çıkar.
Karakteristik Özellikleri
Şiddetli stres, Sürat aşmak, Diş gıcırdatmak, Aşırı göz hareketleri, Terleme, Yorgunluk, Ses tonunun değişmesi, Yüz kızarması, Kontrol kaybı
Tedavinin Uzun Dönemdeki Amacı
Çeşitli uyaranlara karşı uygun cevap vermeyi öğrenme
Tedavinin Kısa Dönemdeki Amacı
Öfkeyi tanımak ve duygularını kontrol etmeyi öğrenme
Hemşire Yaklaşımı
1. Hastanın öfke duygulanımını farketmesinin sağlanması:
a) Hastayı duyguları ve deneyimleri hakkında not tutmaya yönlendirmek
b) Hastanın öfkesini taraf tutmadan değerlendirmek
2. Hastanın öfke enerjisini yapıcı kullanmasına yardım edilmesi:
a) Uygun teknikleri öğretmek
b) Fiziksel aktivite artışını kasları kullanıp azaltmasını sağlamak
c) Öfkenin sözel olarak ortaya çıkışını kolaylaştırmak
3. Hastanın öfkeye neden olan duygulanımını anlamasına yardımcı olunması:
a) Hastaya öfkeye neden olan duygulanımını anlamasına yardımcı olmak
b) Hastaya öfkeyle çıkan cevapların kontrolünde yardımcı olmak
c) Kendi kendisiyle pozitif konuşmasını öğretmek
KORKU
Korku, belli bir kaynağa karşı hissedilen dehşet duygusudur. Anksiyeteden temel farkı korkunun teşhis edilmesidir. Anksiyetede ise kaynak ya belirgin değildir ya da hasta tarafından bilinmemektedir. Koku özgül bir tehlikeye karşıdır, belirgin anksiyete ise genel bir rahatsızlık veya dehşet duygusudur.
Hemşire Yaklaşımı
İlk basamak hastadaki fizyolojik, duygusal değişiklikleri gözlemektir. Korkmuş gibi görünen hastaya doğrudan neden korktuğu sorulursa, hasta korkularını anlatabilir. Oyun teknikleriyle çocukların korkularını anlamak daha kolay olabilir. Daha önce korkularıyla nasıl başettğini sorarak hastanın kullandığı savunma mekanizmaları öğrenilir.
Hastanın tedavi amaçları şunlardır:
1. Korkuyu azaltmak veya elimine etmek,
2. Etkili başetme metodları kullanarak korkuyu kontrol etmek,
3. Korkunun varlığında bile günlük yaşamı sürdürebilmek.
Hemşire bakımı, hastanın korkularını belirlemeyi, korkulan nesneyi uzaklaştırmayı ve eğer korku bilgi eksikliğinden gelişmişse gerekli bilgilendirmeyi amaçlamaktadır. Hospitalize edilen psikiyatrik hastaların korkuları genellikle kontrolü yitirmek duygusu ve aile bireylerinden ayrılma nedenine bağlıdır. Birimin kurallarını anlaşılır şekilde anlamak, düzenli aralıklarla aile ziyaretlerine izin vermek korkuları azaltır. Devamlı bakımlı olması, güvenli bir çevrenin varlığı; zarar görme, acı, ayrılık korkularını azaltır.
ŞÜPHECİLİK
Şüphecilik genellikle başkalarını hor görme, düşmanca tutum takınma ve olumsuz davranmayla birliktedir. Başkalarıyla ilişkide güvensizlik belirgindir, çevredeki insanların kötü olduğu şeklinde bir inanca dayanır.
Hemşire Yaklaşımı
Şüpheci hastalarla çalışırken ilk amaç agresyonun açık bir şekilde ortaya çıkmasına engel olmaktır. Bunun için hastanın takındığı savunmacı tutumu, sözel ilişkiden kaçınan tavrını kabul etmek gerekir. Aynı zamanda, hastanın anksiyetesini daha da arttıracak olan fiziksel çatışmalar da mümkün olduğunca önlenmelidir. Kendi bakımıyla ilgili konularda hastaya mümkün olduğunca kendi kararını verme şansı tanınması yararlı olabilir. Örneğin, enjeksiyonun ne zaman ve nerede yapılacağına karar vermesi gibi.
Hasta hemşire ilişkisinde iki etken önem kazanır.
İlk olarak, hemşire yansız ve mesafeli bir tutumu korumalıdır.
İkinci olarak, özellikle bunu hiç bilmeyen birinde, güven duygusunun gelişmesi için zamana ihtiyaç vardır.
İNTİHAR RİSKİ
Sekiz intihar girişiminden biri ölümle sonuçlanmaktadır.15-25 yaşlar arasındaki en sık ikinci sebebi intihardır. Psikiyatrik bozukluklar içinde en çok affektif bozukluklarla, affektif bozukluklar içinden de en çok depresyonla ilişkili bulunmuştur.
İntiharı Düşünen Pekçok Hastada Ortak Bazı Özellikler:
Ölüm kavramına göndermeler yapmak, Yalnız kalmaya eğilim, Konsantrasyonun bozulması, Bilişsel bozukluklar, İntihar düşüncelerini ifade etmek, Malları bölüştürmek
Hemşire Yaklaşımı
Aşağıda sıralanan konular üzerinde daha çok bilgi sahibi olmakla intihar riski hakkında ayrıntılı değerlendirme yapılabilir.
1. Daha önce hiç girişim var mı?
2. Son günlerde önemli kayıp var mı?
3. Hasta çevresindekiler, arkadaş, akrabaları hakkında ne düşünüyor?
4. Hasta herhangi bir stres karşısında nasıl davranıyor? Başa çıkma yöntemleri neler?
5. Hasta günlük yaşamını sürdürebiliyor, çalışabiliyor mu?
6. Hasta temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek durumda mı?
7. Psikiyatrik öykü ve şu anki semptomlar nasıl ortaya çıkmış?
8. Herhangi bir bedensel hastalığı var mı?
Bu değerlendirmeden sonra hemşire aşamalı olarak şunları yapmalıdır:
1. Hastanın kendisine güvende hissetmesini ve kendisine zarar vermemesini sağlamak
2. Hastayı aktiviteye ve diğer hastalarla ilişki kurmaya yönlendirmek
3. Çaresizlik hissini ortadan kaldırabilmek için çözümler üzerinde odaklanabilmesini sağlamak
4. Hastanın intihar riski ve bağlantılı faktörler hakkındaki bilgisini almak.